Epikureizm

Epikureizm to starożytny nurt filozoficzny założony przez Epikura (341-270 p.n.e.). Główne założenia epikureizmu koncentrują się na osiągnięciu szczęścia poprzez unikanie bólu i poszukiwanie przyjemności, ale w sposób rozważny i umiarkowany. Epikureizm jest jedną z ważnych szkół filozoficznych okresu hellenistycznego i później Rzymu.

Główne założenia epikureizmu:

1. Przyjemność jako najwyższe dobro:
   • Epikurejczycy uważali, że celem życia jest osiągnięcie przyjemności (hedoné) i unikanie bólu (ponos).
   • Przyjemność jest rozumiana jako stan wolny od cierpienia zarówno fizycznego, jak i psychicznego.
2. Rodzaje przyjemności:
   • Przyjemności dynamiczne: przyjemności związane z zaspokajaniem potrzeb i pragnień, takie jak jedzenie czy picie.
   • Przyjemności statyczne: trwalsze i bardziej stabilne, wynikające z braku bólu i stanu spokoju (ataraksja).
3. Rozważne dążenie do przyjemności:
   • Epikur podkreślał znaczenie roztropności i umiaru w dążeniu do przyjemności. Nie wszystkie przyjemności są warte pożądania, ponieważ niektóre mogą prowadzić do większego bólu w przyszłości.
   • Ważne jest unikanie nadmiaru i ekscesów, które mogą prowadzić do cierpienia.
4. Materializm i atomizm:
   • Epikurejczycy wierzyli, że wszystko, co istnieje, składa się z atomów i próżni. Świat jest materialny, a bogowie, jeśli istnieją, nie ingerują w życie ludzi.
   • Dusza jest materialna i śmiertelna, co oznacza, że po śmierci człowiek przestaje istnieć, co eliminuje lęk przed śmiercią.
5. Przyjaźń:
   • Przyjaźń była uważana przez Epikura za jedno z największych źródeł przyjemności i wsparcia.
   • Przyjaciele pomagają sobie nawzajem w osiągnięciu spokoju i unikania cierpienia.

Główne dzieła i wpływ Epikura:

• List do Meneceusza: w tym liście Epikur wyjaśnia swoje poglądy na temat szczęścia, przyjemności i śmierci.
• Maksymy główne: zbiór podstawowych zasad i maksym filozofii Epikura.
• Listy i pisma: choć wiele dzieł Epikura zaginęło, jego nauki przetrwały dzięki zapiskom jego uczniów i późniejszych filozofów.

Wpływ na późniejsze filozofie:

Epikureizm miał duży wpływ na późniejszą filozofię, w tym na filozofów rzymskich, takich jak Lucretius, który w swoim dziele "De Rerum Natura" przedstawił epikurejską wizję świata. W renesansie i późniejszych epokach epikureizm wpływał na rozwój myśli hedonistycznej i materialistycznej.

Krytyka epikureizmu:

Epikureizm był krytykowany przez inne szkoły filozoficzne, takie jak stoicyzm, który uważał, że cnota jest najwyższym dobrem, a nie przyjemność. Stoicy podkreślali znaczenie wewnętrznej cnoty i niezależności od zewnętrznych okoliczności.Podsumowując, epikureizm to filozofia dążąca do osiągnięcia szczęścia poprzez rozważne poszukiwanie przyjemności i unikanie bólu, przy jednoczesnym zachowaniu umiaru i spokoju wewnętrznego.

Hedonizm według Epikura różni się znacznie od potocznego rozumienia tego terminu jako nieograniczonego dążenia do przyjemności. Epikurejski hedonizm jest subtelny, wyważony i filozoficznie głęboki. Obejmuje on poszukiwanie przyjemności, ale w sposób rozważny, umiarkowany i skoncentrowany na osiągnięciu trwałego szczęścia i spokoju umysłu (ataraksji). Poniżej przedstawiam główne aspekty hedonizmu według Epikura:

1. Rodzaje przyjemności

Epikur rozróżnia dwa główne rodzaje przyjemności:

• Przyjemności dynamiczne (kinetyczne): Są to przyjemności związane z aktywnym zaspokajaniem potrzeb i pragnień, takie jak jedzenie, picie czy seksualność. Choć te przyjemności są ważne, Epikur ostrzegał przed nadmiernym poleganiem na nich, ponieważ mogą prowadzić do bólu i dyskomfortu, jeśli są źle zarządzane.
• Przyjemności statyczne (katastematyczne): Są to przyjemności związane z brakiem bólu i stanem spokoju. Epikur uważał, że te przyjemności są bardziej wartościowe i stabilne. Osiągnięcie stanu wolnego od cierpienia fizycznego i psychicznego jest najwyższą formą przyjemności.

2. Ataraksja i aponia

• Ataraksja: Jest to stan wewnętrznego spokoju i braku niepokoju. Epikur uważał, że osiągnięcie ataraksji jest kluczowe dla prawdziwego szczęścia. Polega to na uwolnieniu się od lęków, zwłaszcza lęku przed bogami i śmiercią, oraz na zarządzaniu swoimi pragnieniami w sposób rozważny.
• Aponia: Jest to stan wolny od fizycznego bólu. Epikur podkreślał znaczenie zdrowia i dobrego samopoczucia fizycznego jako podstawy do osiągnięcia przyjemności.

3. Zarządzanie pragnieniami

Epikur podzielił pragnienia na trzy kategorie:

• Naturalne i konieczne: Pragnienia, które są niezbędne do przeżycia i zdrowia, takie jak jedzenie, woda i schronienie. Zaspokajanie tych pragnień jest kluczowe i stosunkowo łatwe do osiągnięcia.
• Naturalne, ale niekonieczne: Pragnienia, które mogą zwiększyć przyjemność, ale nie są niezbędne do przetrwania, takie jak luksusowe jedzenie. Choć mogą być przyjemne, nie są niezbędne i należy je kontrolować, aby nie prowadziły do nadmiaru.
• Nienaturalne i niekonieczne: Pragnienia, które są sztuczne i niepotrzebne, takie jak pragnienie bogactwa, władzy czy sławy. Te pragnienia są często trudne do zaspokojenia i mogą prowadzić do niepokoju i cierpienia.

4. Filozofia życia

Epikur zachęcał do prowadzenia prostego, umiarkowanego życia, skupionego na przyjemnościach statycznych i unikania zbędnych pragnień. Przyjem

Jednym z najbardziej znanych filozofów, który popierał i rozwijał poglądy Epikura, był rzymski poeta i filozof Lukrecjusz (Titus Lucretius Carus). Jego monumentalne dzieło „De Rerum Natura” (O naturze rzeczy) jest jednym z najważniejszych źródeł, które przekazują i objaśniają filozofię epikurejską.

Lukrecjusz i jego dzieło "De Rerum Natura"

1. Zarys dzieła:
   • "De Rerum Natura" to poemat filozoficzny napisany w sześciu księgach, który przedstawia epikurejską wizję świata.
   • Poemat ten tłumaczy zasady epikureizmu, takie jak atomizm, materializm, oraz podejście do przyjemności i unikania bólu.
2. Atomizm i materializm:
   • Lukrecjusz szczegółowo przedstawia epikurejską teorię atomów, które są fundamentalnymi, niepodzielnymi cząstkami tworzącymi wszystko w kosmosie.
   • Wyjaśnia, że zarówno dusza, jak i ciało składają się z atomów, co oznacza, że dusza nie jest nieśmiertelna i po śmierci rozpada się razem z ciałem.
3. Przyjemność i unikanie bólu:
   • Lukrecjusz rozwija epikurejską koncepcję hedonizmu, podkreślając, że prawdziwe szczęście pochodzi z osiągnięcia spokoju umysłu (ataraksji) i braku bólu (aponii).
   • Uczy, że należy unikać nadmiernych pragnień i niepotrzebnych lęków, aby osiągnąć wewnętrzny spokój.
4. Lęk przed śmiercią:
   • Jednym z kluczowych tematów dzieła jest demistyfikacja lęku przed śmiercią. Lukrecjusz, podążając za Epikurem, argumentuje, że śmierć nie jest niczym strasznym, ponieważ po śmierci nie ma odczuwania ani świadomości.
5. Krytyka religii:
   • Lukrecjusz krytykuje religijne wierzenia, które według niego wzbudzają niepotrzebny lęk przed bogami i życiem po śmierci. Popiera epikurejską ideę, że bogowie istnieją, ale nie interesują się ludzkimi sprawami.

Inni filozofowie epikurejscy

Oprócz Lukrecjusza, było kilku innych filozofów i myślicieli, którzy popierali i rozwijali filozofię Epikura:

1. Metrodor z Lampsaku:
   • Był jednym z najbliższych uczniów i przyjaciół Epikura. Pomagał w rozwijaniu i popularyzacji epikureizmu.
2. Hermarchos:
   • Następca Epikura na stanowisku scholarchy (głowy szkoły epikurejskiej) w Ogrodzie Epikura w Atenach.
3. Filodemos z Gadary:
   • Filozof epikurejski, który mieszkał w Rzymie i Neapolu. Jego prace, odnalezione w Herkulanum, dostarczają cennych informacji na temat epikureizmu.
4. Diogenes z Ojnoandy:
   • Filozof epikurejski, który kazał wyryć na murach swojego miasta w Ojnoandzie (w dzisiejszej Turcji) obszerne fragmenty nauk epikurejskich, aby szerzyć tę filozofię wśród mieszkańców.

Podsumowanie

Epikureizm, promowany przez Epikura i rozwijany przez jego uczniów i zwolenników, takich jak Lukrecjusz, miał znaczący wpływ na filozofię starożytną. Jego nauki na temat przyjemności, unikania bólu, materializmu i atomizmu przetrwały dzięki dziełom tych filozofów i nadal inspirują współczesnych myślicieli.